د. سه‌ردار عه‌زیز

 

ئەمە چەندەمین جارە بارزانی توانای خوێندنەوەی توانا و رۆڵ و نیەتی ئەکتەرەکانی نیە کە مامەڵەیان لە گەڵدا دەکات یان روبەڕویان دەبێتەوە. ئەم پرسە بیرکردنەوە و لێکۆڵینەوەی زۆر هەڵدەگرێت، چونکە راستەوخۆ پەیوەستە بە سیستەمی بیرکردنەوەی سیاسی و باجەکەی خەڵکی دەیدەن.

 

ئێمە لە ریفراندۆمدا ئەوەمان لا رون بو، زۆر هەوڵماندا لە رێگای نوسینەوە کە ئەو کارە نەکرێت، بەڵام سودی نەبو. ئەمجارە پرسەکە جیاواز بو، بۆیە هێندە جێگای بایەخ نەبو لامان. بەڵام سەرباری ئەوە تێگەیشتن لێی گرنگە بەتایبەتی کاتێک جەمسەرگیری دونیای کوردی رێگرە لەوەی تێگەیشتنێکی هاوسەنگ بێتە ئاراوە.

 

لێرەدا چەند سەرنجێکی سادە بە خێرایی دەخەمەڕو:

 

یەکەم: مەسعود بەرزانی ناسیاسیانە لە سیاسەت دەڕوانێت. زیاتر نزیکە لە دیدێکی ئاینی یان، مەسیانییەوە، بەوەی کە گوایە پەیامێک یان ئامانجێکی گەورەی هەیە. ئەمجۆرە لە تێڕوانین لە سیاسەت زەمینەی هەڵە لێکدانەوەی زۆر دەسازێنێت. لە هەمانکاتدا خراپ تێگەیشتنە لە سیاسەت وەک چالاکبون لە پانتایی گشتیدا لە پێناوی گشتدا.

 

دوەم، مەسعود بەرزانی لە بڵقدا دەژی، تەنها گوێبیستی ئەو دیدانە دەبێت کە جەخت لە سەر دونیابینییەکەی دەکاتەوە. ئەم دابڕانە لە واقیع لە هەمانکاتدا هەوڵدان بۆ گۆڕینی واقیع هەڵە تێگەیشتنی گەورە دروست دەکات. سیاسی خاوەن دیدی راستەقینە هەمیشە بە دوای ئەوەدا دەگەڕێت کە چ ڕەهەندێک، ئەگەرێک، بوارێک هەیە رەنگە ئەو چاوپۆشی لێکردبێت یان نەیبینبێت، بۆیە گوێگرتن لە جیاواز بنەمای تێگەیشتنە لە خود و لە واقیع.

 

سێیەم: لە عێراقدا کۆمەڵێک ناوەندی سیاسی هەیە، کە هەریەکەیان نەزم و رێسای خۆی هەیە. هەولێر جیاوازە لە بەغدا، بەغدا جیاوازە لە نەجەف. سلێمانی جیاوازە لە ئەنبار. بەسرە جیاوازە لە هەموان. تێگەیشتن لەم ناوەندە سیاسیانە پێویستی بە ئاگابونە بە وردی و بە قوڵی، بەڵام بەرزانی دابڕاوە لەم ناوەندە جیاوازانە. ئەمجارە ئەوانەی کە بەغدایان لای بەرزانی راڤە کردەوە کەسانی وەک مستەفا کازمی و هۆشیار زێباری و چەند کەسێکی تر بون، کە هەمویان ئەجیندای تایبەتی خۆیان هەبوە. بۆ نمونە بینینی دەزگاکانی حکومەتی ناوەندی بەهەمان شێوازی دەزگا دەستەمۆکراوەکانی هەولێر، دیدێکی فریودەرە. 

 

چوارهەم: نادیدەگرتنی فێڵ و تواناکانی ئێران. کادیرانی پارتی ئێرانیان لە سەر بنەمای ئەو قسانە دەخوێندەوە کە لە هەولێر کردبونی. بەڵام یەکەم خەسڵەتی کەلتوری ئێرانی درۆیە. 

 

پێنجەم: گرەوکردن لە پشتی (سەماحەتی) موقتەدا. موقتەدا کەسێکی ترە کە مەسیانیانە سیاسەت دەکات، بەڵام هەتا ئێستا بە سەر رکەبەرەکانیدا زاڵە. موقتەدا خەونی ئەوەیە نەجەف و بەغدا کۆنترۆڵ بکات. ئەمە ترسی گەورەی لای ئێرانییەکان دروستکردوە. شەڕی گەورەی داهاتوی عێراق لە سەر نەجەفە. بۆیە بون بە بەشێک لە ئەجیندای موقتەدا، یانی دروستکردنی عێراقێک کە سیاسەت و ئاین تیادا تێکەڵە و ناوەندگیرییەکی چر لە ئارادایە و کورد بەردەوام وەک لیمۆ دەگوشرێت.

 

شەشەم: نەبونی توانای داننان بە کورتهێنان. هەرکە پارتی هەڵەیەکی گەورە دەکات، کادیرە مامناوەندیەکانی هاندەدات پاساوی بۆ بهێننەوە، دیارە ئەمە لە پێناوی ورەی جەماوەرەکەیاندایە، بەڵام ئەگەر ببێتە هۆکاری ئەوەی کە دان بە هەڵەدا نەنرێت بنەمای شکستی تر دادەڕێژێت.

 

حەوتەم: زاڵبونی باری دەرونی و خواستی کەسایەتی بە سەر پرۆسەی سیاسیدا. 

 

هەشتەم: ئامادەنەبونی کورد وەک خەڵکێک لە دانانی پۆستە سیاسییەکان لە بەغدا.